નાનાં બાળકોમાં આ આદત ખાસ જોવા મળે છે, કે ઘણી વખત બાળકો સિક્કો, સોય કે નાની ગોળ બૅટરી જેવી વસ્તુઓ ગળી જાય છે. અત્યારે મુંબઈમાં એક વર્ષનું નાનું બાળક ગણપતિનું પેન્ડન્ટ ગળી ગયું હતું જેને એન્ડોસ્કોપિક પ્રોસીજર દ્વારા દૂર કરવામાં આવ્યું હતું. મોટાભાગે એવું જોવામાં આવે છે કે નાના બાળકો વધુ પ્રમાણમાં સિક્કો ગળી જતા હોય છે. આપણને થાય છે કે હવે શું કરવું, ત્યારે આપણે બાળક ની પીઠ પર થોડું થપથપાવી સિક્કો કાઢવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ અથવા તો તાત્કાલિક ડૉક્ટરને ત્યાં જય એમની સલાહ લેવી જોઈએ.
નાના બાળકો નાસમજ હોય છે, તેથી મોંમાં કંઇપણ મૂકતા પહેલા વિચારતા નથી. પરંતુ કેટલીકવાર તેઓ મોંમાં એવી કેટલીક ચીજો મૂકી દે છે જે તેમની ગળામાં અટકી જાય છે. ઘણી વખત એવું બને છે કે બાળકો મો માં વસ્તુઓ મૂકીને ગળી જાય છે. જો તે વસ્તુ બાળકના ફૂડ નળીમાં અટવાઇ જાય, તો તે ખૂબ જોખમી બને છે.
જ્યારે બાળકની ગરદન પર કોઈ ચીજ અટવાઈ જાય છે, ત્યારે તે ખૂબ જ ઝડપથી રડવાનું શરૂ કરે છે. તે સાથે તે ચીસો પાડવાનું શરૂ કરે છે. તમારે ગભરાવાની જરૂર નથી. ઘરેલું ઉપાય દ્વારા, કંઇક ગળામાં અટવાઈ જાય તો આા રીતે બહાર કાઢો. સૌ પ્રથમ બાળકને આગળની તરફ ઝુકાવો પછી એક હાથથી અને તેના બીજા હાથથી બાળકની છાતીને 5 થી 6 વાર ફટકો મારો. આ પ્રક્રિયાને 2 થી 3 વાર પુનરાવર્તિત કરવી પડશે, કારણ કે આ કરવાથી, બાળકના ગળામાં કફ આવે છે, જેના કારણે ગળામાં અટકેલો સિક્કો પાછો બહાર આવશે.
જ્યારે સિક્કો બાળકના ગળામાં અટકી જાય છે, ત્યારે તેના પેટના ઉપરના ભાગને બંને હાથથી ચુસ્ત રીતે પકડી રાખો અને તેના પર દબાણ રાખો. જેથી છાતીનો શ્વાસ નીચે આવવાને બદલે તે સિક્કો દૂર કરશે. આ બધા સિવાય, સિક્કો અટકી ગયા પછી, તેના ગળામાં કફ ન બને ત્યાં સુધી બાળકને ખાંસી થવા દો કારણ કે આવું કરવાથી ફસાયેલી સામગ્રી બહાર આવવા માંડે છે. આ બધા પગલાં કરવા છતાં, જો સિક્કો બહાર ન આવે, તો તમારે કોઈ પણ વિલંબ કર્યા વિના ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ.
બાળકોની કોઈ પણ વસ્તુ મોઢામાં નાખવાની આદત પાછળ ઘણાં જુદાં-જુદાં કારણો જવાબદાર હોય છેજેવા કે નાનાં બાળકોને આમ તો 6-8 મહિને દાંત આવવાની શરૂઆત થાય છે. દાંત આવવાની શરૂઆત થાય ત્યારે તેમનાં પેઢાંમાં ખૂબ જ ખંજવાળ આવે છે, ઇરિટેશન થાય છે. આ ઇરિટેશનને કારણે તે કોઈ પણ વસ્તુ મોઢામાં નાખે છે.
આ સિવાય તેમને દરેક વસ્તુને જાણવાની ઉત્કંઠા હોય છે, કારણ કે આ સમગ્ર દુનિયા તેમના માટે નવી છે. એને જોવા-જાણવા માટે તે પોતાની દરેક સેન્સ એટલે કે ઇન્દ્રિયોનો ઉપયોગ કરે છે જેમાં દૃષ્ટિ, સ્પર્શ, સ્વાદ, અવાજ બધું જ આવે છે. બાળક એને રસપ્રદ લાગતા દરેક પદાર્થને જુએ છે, અડે છે અને એને વધુ જાણવા માટે તે એને સીધું મોઢામાં નાખે છે. આ આદત તે સમજણું થાય ૪-૫ વર્ષનું ત્યારે જઈ શકે છે એ પહેલાં એ જતી નથી. ઘણાં બાળકો તો ૧૦-૧૨ વર્ષનાં થઈ જાય તો પણ રમત રમતમાં કોઈ પણ વસ્તુ મોઢામાં નાખી દેતાં હોય છે.
ખાસ કરીને બાળકોને સિક્કા રમવા ગમતા હોય છે અને વારંવાર તેને મોઢામાં નાખવાનો પ્રયાસ કરતા રહે છે અને શ્વાસ લેતી વખતે તેઓ કશું સમજે તે પહેલા તે ગળામાં ઉતરી જાય તેવા કિસ્સા બનતા હોય છે. સિક્કાની જગ્યાએ કોઈ બીજી સખત વસ્તુ પણ હોઈ શકે છે. નાના બાળકો રમત-રમતમાં કોઈપણ વસ્તુને મોંઢામાં મૂકી દે છે અને ગળી પણ જાય છે. ક્યારેક બાળકો સિક્કો પણ ગળી જાય છે.
જો બાળક સિક્કો ગળી ગયું હોય તો સૌ પ્રથમ તેને આગળની તરફ વાંકુ વાળો અને તેની પીઠ ઉપર જોર-જોરથી મારો. ત્યારબાદ તેની છાતી ઉપર આંગળીઓથી હલકા હાથે દબાણ આપો. આવા સમયમાં જો બાળક લીલું પડી જતું હોય અથવા શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થતી હોય તો તરત ડૉક્ટર પાસે ચાલ્યા જવું સલાહભર્યું રહેશે.
બાળકને આગળ વળાંક આપવો જોઈએ અને પછી તેની પીઠ પર 5 વખત દબાણ કરવું જોઈએ. છાતી પર 5 વખત બે આંગળીઓથી હળવા દબાણનો ઉપયોગ કરો. આ પ્રક્રિયાને 2-3 વાર પુનરાવર્તિત કરો. આ કફ પેદા કરશે અને ગળી ગયેલી વસ્તુ બહાર આવશે. જો મો માં કંઇક અટવાઈ જાય તો બાળકના પેટના ઉપરના ભાગને બંને હાથથી સજ્જડ રીતે પકડો. તેને આઘાત આપો અને તેને ઉપરની તરફ ઉભા કરો.
કફની રચના ન થાય ત્યાં સુધી આ રીતે ખાંસી ખવરાવો. આવી રીતે ગળી ગયેલો સિક્કો બહાર આવશે. જો બાળક વાદળી થઈ જાય છે અને તેને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ રહી છે, તો શ્વાસની નળીમાં કંઈક અટક્યું છે. આવી સ્થિતિમાં તાત્કાલિક ડોક્ટર પાસે જાવ. બાળકને છીંક આવી જાય તો ગળામાં ફસાયેલી વસ્તુ બહાર આવી જતી હોય છે, માટે તેને છીંક આવે તેવા પ્રયત્ન કરવા જોઈએ.
બાળક કોઈ વસ્તું ગળી ગયું હોય તો તેને આગળની તરફ નમાવો. હવે એક હાથથી તેની છાતીને દબાવો અને બીજા હાથે પીઠ થપથપાવતા રહો. આ થપથપાવાનું બાળકની સહન શક્તિ પ્રમાણે થોડું કાઠું રાખવું જેનાથી બાળકના ગળા પર દબાણ પડે. આમ કરવાથી પણ ગળામાં ફસાયેલી વસ્તુ બહાર નીકળી શકે છે.