તમાકુ સ્વાસ્થ્ય માટે સૌથી ખરાબ ટેવ છે જેના પછી પણ લોકો તેને ટાળી શકતા નથી. ગુટકા તમાકુના સ્વરૂપમાં પણ હાજર છે, જે સોપારી અને અન્ય રસાયણોની મદદથી બનાવવામાં આવે છે. આ રાસાયણિક ધીમે ધીમે શરીરને અસર કરે છે અને તે ખોટી રીતે અસર કરે છે.
તમાકુનું સેવન કરવાથી તેમાં રહેલું નિકોટીન સૌપ્રથમ મોઢામાં દાખલ થાય છે, ત્યારબાદ તે શ્વાસનળી અને ફેફસા સુધી પહોંચે છે. જેના કારણે હદય રોગ, અલ્સર, અનિદ્રા અને ફેફસાંને લગતી ઘણી બધી બીમારીઓ થઈ શકે છે. પરંતુ આ વ્યસન જેને હોય છે તેઓ તેનાથી ઝડપથી છુટકારો મેળવી શકતા નથી. જો કે આયુર્વેદમાં એવી ઔષધી છે જે તમાકુ ની આદત ને કાબૂમાં કરી અને તેનાથી મુક્તિ અપાવી શકે છે.
જો તમે તમાકુ છોડવા માંગો છો તો તમે તમારી જાતે જ પહેલા નક્કી કરો કે મારે તમાકુનું સેવન હવે નથી કરવું તમાકુ છોડવા માટે મન મક્કમ હોવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જો મન મક્કમ હશે તો તમાકુ છોડવું અત્યંત સરળ બની જશે. તમાકુ ખાવાની આદત ધીમે-ધીમે છોડો એકદમ બંધ ન કરો. કારણકે લોહીમાં નિકોટીન ના સ્તરને ક્રમશ: જ ઓછું કરવું જોઇએ.
નિયમિત વ્યાયામ કરવાથી તમાકુના વ્યસન માંથી મુક્તિ મળે છે. ચાલવા જવું, નિયમિત દોડવું, સાઇકલ ચલાવવી વગેરે જેવી રોજીંદી ક્રિયા તમાકુના સેવન ની આદત ઓછી કરે છે. પાણી તમાકુ છોડાવવા માટે ઘણું જ મદદરૂપ થઈ શકે છે. જ્યારે પણ તમાકુનું સેવન કરવાનું મન થાય ત્યારે પુષ્કળ પાણી પીવાની આદત પાડો. ધીમે ધીમે તમાકુ ની આદત ઓછી થશે.
અજમો સાફ કરીને તેમા લીંબુનો રસ અને સંચળ ને બે દિવસ પલાળીને રાખો. તેને છાંયડામાં સુકવીને રાખી લો તેને મોંમાં રાખી મૂકવાથી તમને તમાકુ ની જરૂરત પડતી નથી અને તેની આદત છૂટી જાય છે. તમાકુ સુંઘવા ની આદત છોડવા માટે ગરમીમાં કેવડો, ગુલાબ ના અત્તર ના પૂમડા કાનમાં લગાવી લો.
આદુના નાના નાના ટુકડા કરી લો, તેમાં લીંબુ નીચોવી દો, થોડું કાળું મીઠું ભેળવી લો અને તેને તડકામાં સુકવી લો. સુકાઈ ગયા પછી જયારે તેનું બધું પાણી દૂર થઈ જાય તો આ આદુના ટુકડાને તમારા ખિસ્સામાં મૂકી દો. જ્યારે પણ તમાકુ ખાવાનું મન થાય ત્યારે તમે એક આદુનો ટુકડો કાઢો અને મોઢામાં મૂકી ને ચૂસવા નું શરુ કરી દો.
જે વ્યક્તિને તમાકુ, ગુટકાની આદત હોય તે લોકોએ ત્રિફળાનું સેવન કરવું જોઈએ. આમ કરવાથી તેના શરીરમાં રહેલા ઝેરી તત્વો દૂર થઈ જશે. તેનાથી સ્મોકિંગની આદત પણ દૂર થાય છે. તેના માટે રોજ રાત્રે એક ચમચી ત્રિફળા પાવડરને પાણી સાથે મેળવીને પીવું. આ ઉપાયથી શરીરને અને મનને પણ શાંતિ મળે છે. તમાકુના વ્યસનથી છૂટકારો મેળવવા માટે સેલરી એક ખૂબ જ અસરકારક આયુર્વેદિક ઉપાય છે.
તમાકુના સેવનની અગવડતા શેકેલી સેલેરીના પાન ખાવાથી ધીરે ધીરે સમાપ્ત થાય છે. આ પાચનતંત્રને લાભ આપે છે અને ગેસ, અપચો વગેરેની સમસ્યાઓમા પણ રાહત આપે છે. તમાકુ ખાવા અથવા ધુમ્રપાન કરવા માંગતા હો, ત્યારે સૂકા પાઈનેપલ ના એક કે બે ટુકડા મધ સાથે ચાવવો. પલાળેલા કાળા મરીને ચૂસવું પણ ફાયદાકારક છે. લવિંગ ચૂસવાથી પણ ફાયદો થશે.
આમળા, વરિયાળી અને એલચી પાવડરનું મિશ્રણ વ્યસનમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે પણ ખૂબ ઉપયોગી છે. જ્યારે પણ તમે સીગારેટ અથવા તમાકુ ખાવા માંગતા હોવ ત્યારે આ ત્રણેય પાવડર નો એક ટુકડો મોંમાં નાંખો અને ધીમેથી ચાવવું. થોડા દિવસો આમ કરવાથી વ્યસન સમાપ્ત થશે. તે પેટ માટે પણ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે.
આયુર્વેદમાં તુલસીનું વિશેષ મહત્વ છે. તે તમાકુ થી છૂટકારો મેળવવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે. જ્યારે પણ તમે સિગારેટ પીવા અથવા તમાકુ ખાવાની ઈચ્છા થાય ત્યારે તુલસીના પાન ચાવો. સવારે અને સાંજે તુલસીના પાન ચાવવાથી વ્યસનથી મુક્તિ મળે છે.
તમાકુ જેવા પદાર્થોની લત છોડાવવા માટે તજ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. જ્યારે પણ તમાકૂની તલબ લાગે ત્યારે તજનો એક ટુકડો ખાવો જોઈએ. થોડીવાર તેને ચુસવું અને થોડા જ દિવસોમાં તમે અનુભવશો કે તમારી તલબ ઘટવા લાગી છે.